Σύμφωνα με τη θεωρία της εξέλιξης, τα όργανα και τα συστήματα που διαθέτουν οι ζωντανοί οργανισμοί, δημιουργήθηκαν μέσα από μικρές βαθμιαίες μεταβολές που συνέβησαν κατά τυχαίο τρόπο, επιδρώντας πάνω σε απλούστερα προγενέστερα συστήματα. Με τη βοήθεια της φυσικής επιλογής, διατηρούνταν κάθε φορά μόνο όσες μεταβολές ήταν ωφέλιμες, κι έτσι το όργανο ή το σύστημα συνεχώς αναπτυσσόταν και βελτιωνόταν μέχρι τις σημερινές μορφές άψογης λειτουργικότητας και θαυμαστής ακρίβειας που παρατηρούμε στα έμβια όντα.
Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα αναφέρεται η εξέλιξη του οφθαλμού:
Πηγή:
http://el.wikipedia.org/wiki/Εξέλιξη_του_ματιού
Το παραπάνω σενάριο όμως αποτελεί απλώς μια αναπόδεικτη υπόθεση, η οποία μάλιστα μέσα από τα νεότερα επιστημονικά δεδομένα, αποδεικνύεται αβάσιμη.
Διότι ο οφθαλμός είναι ένα πολύπλοκο όργανο του οποίου όμως η πολυπλοκότητα είναι μη απλοποιήσιμη. Αυτό σημαίνει ότι αν από τον οφθαλμό λείπει έστω και ένα από τα επιμέρους τμήματα που τον απαρτίζουν, τότε θα είναι αδύνατη η λειτουργία του. Επομένως, δεν είναι δυνατόν ένα τέτοιο όργανο (που η πολυπλοκότητά του δεν μπορεί να απλοποιηθεί – δεν μπορεί δηλαδή να απουσιάζει οποιοδήποτε κομμάτι) να έχει προέλθει από μικρές βαθμιαίες μεταβολές, διότι σε μια υποθετική πρόδρομη μορφή του δεν θα ήταν λειτουργικό κι έτσι θα απορριπτόταν από τη φυσική επιλογή1.
Ο ίδιος ο Δαρβίνος, στο έργο του «Η Καταγωγή των Ειδών» ομολογεί ότι:
«Το να υποθέσει κανείς ότι το μάτι, με όλους τους απαράμιλλους μηχανισμούς του για την προσαρμογή της εστίασης σε διάφορες αποστάσεις, για την εισδοχή διαφορετικών ποσοστήτων φωτός και για τη διόρθωση του σφαιρικού και του χρωματικού σφάλματος, θα μπορούσε να έχει σχηματιστεί μέσω φυσικής επιλογής, φαίνεται, μπορώ ελεύθερα να ομολογήσω, παράλογο στο μέγιστο δυνατό βαθμό»
Το θέμα της μη απλοποιήσιμης πολυπλοκότητας (“irreducible complexity”) ως επιχείρημα κατά της θεωρίας της εξέλιξης, τέθηκε από τον Michael Behe, καθηγητή Βιοχημείας στο Πανεπιστήμιο Lehigh της Pennsylvania, το 1996 με το βιβλίο του “Darwin’s Black Box” (ως μαύρο κουτί υπονοείται το κύτταρο επειδή ο Δαρβίνος δεν γνώριζε τι συμβαίνει μέσα στο κύτταρο).
Ως
παράδειγμα μηχανισμού μη απλοποιήσιμης
πολυπλοκότη-τας μέσα από την καθημερινή ζωή,
αναφέρει μια τυπική ποντικοπαγίδα η οποία
απο-τελείται από μια ξύλινη βάση, ένα μεταλλικό
τμήμα που συλλαμβάνει το ποντίκι, ένα ελατήριο κλπ.
Αν έστω και ένα από τα εξαρτήματα αυτά απου-σιάζει,
το αποτέλεσμα δεν θα είναι ότι η ποντικοπαγίδα θα
λειτουργεί λιγότερο αποδοτικά (θα πιάνει λιγότερα
ποντίκια)· το αποτέλεσμα θα είναι ότι δεν θα
λειτουργεί καθόλου! Αυτό συμ-βαίνει διότι η
ποντικοπαγίδα έχει κατασκευαστεί από έναν νοήμονα
άνθρωπο με συγκεκριμένη δομή, και δεν έχει προέλθει
από μικρές σταδιακές μεταβολές που συνέβησαν τυχαία.
Έτσι και στους ζωντανούς οργανισμούς υπάρχουν όργανα και συστήματα τα οποία λειτουργούν με συντονισμένη δράση πολλών και εξειδικευμένων παραγόντων (έχουν δηλαδή μη απλοποιήσιμη πολυπλοκότητα) κι επομένως δεν μπορεί να έχουν προκύψει ως αποτέλεσμα εξέλιξης.
Εκτός από τον οφθαλμό, χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν το βακτηριακό μαστίγιο (“bacterial flagellum”) και ο μηχανισμός πήξης του αίματος:
-
Το βακτηριακό μαστίγιο είναι μια ουρά που διαθέτουν ορισμένα βακτήρια για να κινούνται όταν βρίσκονται μέσα σε υγρό περιβάλλον. Ο μηχανισμός κίνησης αυτής της ουράς αποτελεί έναν κανονικό «βιολογικό κινητήρα» με στάτορα, ρότορα, άξονα, δακτυλιοειδή εξαρτήματα, αρθρώσεις μετάδοσης κίνησης, δακτυλίους απόσβεσης κραδασμών κλπ. και καταλήγει στην ουρά-προπέλα. Καθένα από αυτά τα 40 συνολικά εξαρτήματα, είναι και ένα πρωτεϊνικό μόριο, επακριβώς εξειδικευμένης δομής για το ρόλο για τον οποίο προορίζεται. Όλα αυτά συναρμολογούνται μέσα σε έναν χώρο μερικών δισεκατομμυριοστών του μέτρου! Ένα τέτοιο σύστημα δεν μπορεί να έχει προέλθει από εξέλιξη ενός απλούστερου προγενέστερου κινητήρα, διότι αν ο κινητήρας δεν ήταν ακριβώς έτσι όπως τον βλέπουμε σήμερα, τότε δεν θα λειτουργούσε καθόλου, θα ήταν κάτι περιττό το οποίο θα απέρριπτε η φυσική επιλογή2.
-
Η πήξη του αίματος είναι ένας μηχανισμός που ενεργοποιείται προκειμένου να σταματήσει η αιμορραγία όταν πάθουμε κάποιο τραύμα. Η λειτουργία αυτού του μηχανισμού είναι απόρροια της συντονισμένης δράσης ενός πλήθους παραγόντων που καθορίζουν με ακρίβεια πότε πρέπει να γίνει πήξη αίματος (μόνο στην περίπτωση τραύματος), σε ποια περιοχή, για πόση ώρα, σε πόση έκταση κλπ. Αν έστω και ένας από τους παράγοντες αυτούς απουσίαζε ή δε λειτουργούσε ακριβώς έτσι όπως πρέπει, τότε δεν θα μπορούσε να σταματήσει η αιμορραγία και ο οργανισμός δεν θα μπορούσε να επιβιώσει. Άρα δεν μπορεί να υπήρξε προγενέστερος απλούστερος μηχανισμός πήξης αίματος που να εξελίχθηκε σε αυτόν που γνωρίζουμε σήμερα.
Το ζήτημα της μη απλοποιήσιμης πολυπλοκότητας λοιπόν, αποτελεί ανασκευή της θεωρίας της εξέλιξης. Ο ίδιος ο Δαρβίνος είχε θέσει ένα τέτοιο δεδομένο ως κριτήριο ευστάθειας της θεωρίας του:
«Αν μπορούσε να δειχθεί ότι υπήρξε οποιοδήποτε πολύπλοκο όργανο το οποίο δεν ήταν δυνατόν να έχει σχηματισθεί από αμέτρητες, διαδοχικές, ελαφρές τροποποι-ήσεις, τότε η θεωρία μου θα κατέρεε απόλυτα»
Κ. Δαρβίνος «Η
Καταγωγή των Ειδών»
Υποσημειώσεις:
1 Για το θέμα του οφθαλμού θα μπορούσε κάποιος να παρουσιάσει ενδιάμεσες ανατομικές και λειτουργικές μορφές στο ζωικό βασίλειο, από το μάτι του γερακιού ως την απλή φωτοευαισθησία, για να υποστηρίξει την άποψη ότι υπάρχουν και απλούστερα συστήματα που λειτουργούν. Όμως σήμερα γνωρίζουμε ότι ακόμη και η απλή φωτοευαισθησία δεν είναι καθόλου απλή, αλλά για να υπάρξει ακόμη και η στοιχειωδέστερη φωτοευαισθησία ενός οργάνου, απαιτούνται βιοχημικές διεργασίες μη απλοποιήσιμης πολυπλοκότητας, και για τις οποίες δεν θα μπορούσε να υπάρξει κανένα πρόδρομο στάδιο που να είναι λειτουργικό έτσι ώστε να επιλεγεί από το «κόσκινο» της φυσικής επιλογής.
2 Τα τελευταία χρόνια βρίσκεται σε άνθηση η νανοτεχνολογία, που είναι ο κλάδος της τεχνολογίας που ασχολείται με την κατασκευή λειτουργικών μονάδων σε νανο-κλίμακα, δηλαδή σε κλίμακα δισεκατομμυριοστών του μέτρου. Η αρχή έγινε με την κατασκευή σε νανο-κλίμακα, επεξεργαστικών μονάδων για υπολογιστές, αλλά σήμερα η νανοτεχνολογία επιδιώκει την κατασκευή βιολογικών μηχανών σε νανο-κλίμακες που θα είναι σε θέση να επεμβαίνουν στις κυτταρικές λειτουργίες για διαγνωστικούς και θεραπευτικούς σκοπούς. Όμως, μηχανισμοί παρόμοιοι με αυτούς που αποτελούν την αιχμή της σύγχρονης τεχνολογίας, υπάρχουν ήδη μέσα στα κύτταρα και μάλιστα μεγαλύτερης πολυπλοκότητας, κι αυτό σύμφωνα με τη θεωρία της εξέλιξης δεν απαιτεί νοημοσύνη αλλά είναι αποτέλεσμα τυφλών τυχαίων διαδικασιών!
Παράρτημα: «Το ζήτημα του 2ου Θερμοδυναμικού Νόμου»
Σύμφωνα με το 2ο νόμο
της θερμοδυναμικής, η αυθόρμητη τάση της ύλης
είναι να βαίνει από την οργάνωση και την τάξη, προς
την αταξία και την αποδιοργάνωση. Η θεωρία της
εξέλιξης όμως υποστηρίζει ότι κάποια στιγμή από την
άβια ύλη δημιουργήθηκε ένα έμβιο κύτταρο. Με άλλα
λόγια, η άβια ύλη αντί να περιέλθει σε
μεγαλύτερη αταξία και αποδιοργάνωση, άρχισε
αυθόρμητα να παράγει, μέσα από τυχαίες χημικές
διεργασίες, υψηλού επιπέδου οργάνωση και τάξη
(διότι ακόμη και το απλούστερο κύτταρο είναι ένα
εξαιρετικά πολύπλοκο σύστημα). Αυτό όμως είναι μια
διαδικασία η οποία παραβιάζει το 2ο Θερμοδυναμικό
νόμο και ως εκ τούτου δεν μπορεί να έχει λάβει χώρα
(για περισσότερες λεπτομέρειες δείτε το σχετικό
υλικό στη δεξιά στήλη).
***
Τα
περιεχόμενα του άρθρου αποτελούν περίληψη της
εκπομπής
"Χριστιανισμός
και Επιστήμη" της 20/11/2008.
Το σχετικό υλικό
παρατίθεται στη δεξιά στήλη.
Ακούστε τη σχετική εκπομπή
